ชาติกำเนิด

สมเด็จพระพุฒาจารย์ มีนามเดิมว่าวน เกิดเมื่อวันพุธที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2437 เป็นบุตรพระวิชิตชาญณรงค์ (เทศ วิชิตะกุล) เจ้าเมืองปราณบุรี กับนางวิชิตชาญณรงค์ (ทองอยู่ วิชิตะกุล) ภูมิลำเนาอยู่ตำบลบ้านนารายณ์ อำเภอเมืองเพชรบุรี มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 8 คน[1]

การศึกษา

เมื่ออายุได้ 7 ปี ติดตามบิดาไปอยู่อำเภอปราณบุรี ได้เรียนภาษาไทยกับ พระครูสุทธาจารคุณ (อ่ำ) วัดนาห้วย ในปีพ.ศ. 2446 บิดาได้ฝากเป็นศิษย์ของพระอาจารย์แก้ว ที่วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร ได้เรียนภาษาบาลีกับพระมหาถนอม อคฺคปญฺโญ ต่อมาได้ฝากตัวเป็นศิษย์ของพระครูฌาณภิรัต (โป๊ะ) วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร เรียนภาษาไทยและภาษาบาลีที่โรงเรียนกล่อมพิทยากร พออายุได้ 15 ปี จึงได้บรรพชาโดยมีพระอาจารย์หมก วัดพระเชตุพนฯ เป็นพระอุปัชฌาย์ พ.ศ. 2456 สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยค ถึงปีพ.ศ. 2457 ได้กลับไปอุปสมบท ณ วัดนาห้วย เมืองปราณบุรี โดยมีพระอาจารย์เดิม เป็นพระอุปัชฌาย์ สมเด็จพระวันรัต (เผื่อน ติสฺสทตฺโต) ขณะยังดำรงสมณศักดิ์ที่พระศากยบุตติยวงศ์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ เมื่อบวชแล้วกลับมาอยู่วัดพระเชตุพนฯ ตามเดิม ได้เป็นครูสอนพระปริยัติธรรมของสำนัก ต่อมาสอบได้เป็นเปรียญธรรม 6 ประโยค และสอบนักธรรมชั้นเอกได้เป็นรุ่นแรก[2]